Katedra Hydrobiologii wywodzi się z Katedry Zoologii Wydziału Rolnego Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej. Jeden z pierwszych jej kierowników, prof. Gabriel Brzęk, wcześniej pracownik Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, przeniósł na grunt lubelski uprawiane tam kierunki badań hydrobiologicznych. Pierwsze badania hydrobiologiczne sięgają 1951 roku i prowadzone były na Pojezierzu łęczyńsko-Włodawskim. Oprócz prof. Brzęka brali w nich udział ówcześni asystenci, magistrowie: Władysław Anasiewicz, Czesław Kowalczyk (specjalizacja – zooplankton skorupiakowy) i Włodzimierz Zwolski (zoobentos). Odbywały się one w bardzo trudnych, pionierskich warunkach powojennej Polski. Zwykle były to kilkudniowe wyprawy, podczas których wynajmowano furmankę do przewozu łodzi i sprzętu badawczego. Nocowano w namiotach, biwakując nad brzegiem jezior.

Celem pionierskich badań prowadzonych przez Prof. Brzęka i jego zespół było poznanie właściwości fizyczno-chemicznych wód i struktur biocenotycznych, głównie zoobentosu i zooplanktonu kilkudziesięciu jezior, a także śledzenie zmian wywołanych wprowadzaniem do niektórych zbiorników żyznych wód Wieprza systemem Kanału Wieprz-Krzna. Stopniowo poszerzano tematykę badań, obejmując nimi coraz to inne grupy systematyczne hydrobiontów. Było to możliwe dzięki zatrudnieniu nowych specjalistów: mgr Stanisława Radwana (w 1958 r.), specjalizującego się w biologii Rotatoria, mgr Witolda Kowalika (w 1962 r.), zajmującego się Hydrachnidia i mgr Zbigniewa Danilkiewicz (w 1963 r.), którego zainteresowania badawcze dotyczyły ichtiofauny. Zakład Zoologii był już wtedy jednostkę Wyższej Szkoły Rolniczej, wyodrębnionej z Uniwersytetu MCS w roku 1955.

Rozwój badań o nachyleniu hydrobiologicznym w pełni usprawiedliwił zmianę nazwy Zakładu Zoologii na Zakład Zoologii i Hydrobiologii, co nastąpiło w 1970 r. W pierwszej połowie lat 70. tych w Katedrze pracę podjęli m.in.: mgr inż. Lucjan Adamczyk (specjalizacja – parazytofauna ryb), mgr Jerzy Fall (Ephemeroptera), mgr Barbara Popiołek (Rotatoria), mgr Barbara Stępień (chemia wody i osadów dennych) i Lucjan Szydłowski (asystent naukowo-techniczny). W 1979 roku do pracy w nowej jednostce przyjęty został mgr Ryszard Kornijów, specjalizujący się w ekologii fauny naroślinnej i dennej jezior, a kilka lat później mgr inż. Andrzej Paleolog (1983), zajmuj acy się wrotkami oraz mgr inż. Robert Stryjecki (1992), badający wodopójki.

Po odejściu Prof. G. Brzęka na emeryturę w 1974 r. kierownikami Zakładu Zoologii i Hydrobiologii byli kolejno prof. dr hab. Stanisław Radwan (1978-1982)prof. dr hab. Włodzimierz Zwolski (1982-1993).

1 września 1993 r. doszło do podziału Zakładu Zoologii i Hydrobiologii na dwie jednostki: Katedrę Zoologii oraz Katedrę Hydrobiologii i Ichtiobiologii. Kierownictwo Katedry Hydrobiologii i Ichtiobiologii objął prof. dr hab. Stanisław Radwan. W jej skład osobowy weszli ponadto: dr. R. Kornijów, dr. A. Paleolog, mgr B. Stępień i inż. L. Szydłowski.

W latach następnych w Katedrze Hydrobiologii i Ichtiobiologii pracę podjęli: mgr inż. Maria Archman, mgr Joanna Sender (specjalizacja – makrofity), mgr Marta Kowaleczko (wrotki), mgr Jerzy Koproń (chemia osadów dennych), mgr Wojciech Płaska (zoopleuston), prof. dr hab. Modest Misztal (gleboznawstwo), mgr inż. Wiktor Bojar (metale ciężkie w osadach dennych), dr Tomasz Mieczan (orzęski), dr Monika Tarkowska-Kukuryk (fauna naroślinna i zoobentos), dr Marcin Kolejko (ichtiofauna), dr Katarzyna Szafran (chemia osadów dennych).

W 1995 r. w Katedrze powstała Pracownia Ochrony Przyrody. Jej pierwszym kierownikiem był prof. S. Radwan, a od roku 2005 dr hab. Tadeusz Chmielewski. Z dniem 1 września 2006 roku pracownia została wyłączona ze struktury Katedry Hydrobiologii i Ichtiobiologii i przekształciła się w samodzielny Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody. roku 2003 powołano następną podjednostkę – Pracownię Geologii i Ochrony Gleb, z kierownikiem w osobie prof. M. Misztala, którego w 2006 roku na tym stanowisku zastąpiła dr Barbara Stępień.

Po odejściu prof. Radwana na emeryturę w 2004 r. kierownikiem Katedry Hydrobiologii został prof. dr hab. Ryszard Kornijów. Profil badawczy Jednostki został poszerzony o rybactwo, ekologię fitoplanktonu, ekotoksykologię wód i geologię z elementami paleolimnologii. Było to możliwe dzięki dołączenia do zespołu następujących osób: dr Jacka Rechulicza, dr hab. Barbary Pawlik-Skowrońskiej, dr Wojciecha Pęczuły, dr hab. Andrzeja Tatura, dr Anny Halkiewicz i mgr Magdaleny Suchory. W skład zespołu weszła ponadto, zajmująca się laboratorium chemicznym dr Grażyna Kowalska. Po jej odejściu obowiązki laboranta przejął mgr Michał Niedźwiecki.

Od października 2011 roku kierownikiem Katedry Hydrobiologii jest prof. dr hab. Tomasz Mieczan.

Rozwijanie nowych kierunków badawczych dało w 2007 roku asumpt do powołania Pracowni Rybactwa oraz zmiany nazwy Pracowni Geologii i Ochrony Gleb na Pracownię Geologii i Paleolimnologii. W związku z rozwinięciem wielokierunkowego profilu badawczego nieuzasadnione stało się eksponowanie ichtiobiologii w nazwie Jednostki. Dlatego też w 2007 roku przyjęła ona nazwę Katedry Hydrobiologii. Zespół zasiliły kolejne dwie osoby na stanowiskach naukowo-technicznych: dr Małgorzata Adamczuk i mgr Michał Blicharz.

Od dnia 1 września 2017 roku Katedra Hydrobiologii funkcjonuje jako Katedra Hydrobiologii i Ochrony Ekosystemów, a jej kierownikiem jest prof. dr hab. Tomasz Mieczan. W strukturze Katedry powstały dwa zakłady: Hydrobotaniki oraz Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody.
Skład osobowy Katedry tworzy obecnie 18 osób, w tym: 2 profesorów zwyczajnych, 5 profesorów nadzwyczajnych, 5 adiunktów (w tym 3 dr hab.), 2 starszych wykładowców oraz 3 pracowników inżynieryjno-technicznych.

Ważną rolę w rozwoju Katedry odegrali także doktoranci. Były to, obecnie już w stopniu doktora, następujące osoby: Marcin Kolejko, Grzegorz Kahlan, Tomasz Mieczan, Monika Tarkowska-Kukuryk, Katarzyna Szafran, Anna Halkiewicz, Małgorzata Adamczuk, Małgorzata Gorzel, Magdalena Toporowska, Beata Ferencz i Dorota Nawrot.

  • Badania

    Badania prowadzone przez pracowników Katedry obejmują: rzeki, zbiorniki zaporowe, drobne zbiorniki astatyczne, stawy, jeziora, torfowiska i krajobrazy hydrogeniczne.

    Główne zagadnienia badawcze:

    • wpływ sposobu zagospodarowania zlewni na eutrofizację jezior (W. Pęczuła);
    • biologia i ekologia: bakterii i pierwotniaków (T. Mieczan), fauny naroślinnej (M. Tarkowska-Kukuryk), zoobentosu (M. Tarkowska-Kukuryk), fitoplanktonu (W. Pęczuła, B. Pawlik-Skowrońska, M. Toporowska), fitobentosu i fitoperyfitonu (M. Toporowska), zooplanktonu (A. Demetraki-Paleolog, M. Adamczuk, W. Pęczuła), ichtiofauny (J. Rechulicz), pleustonu i neustonu (W. Płaska);
    • troficzne zależności w ekosystemach wodnych (T. Mieczan, M. Tarkowska-Kukuryk, W. Pęczuła, W. Płaska);
    • toksykologiczne aspekty funkcjonowania ekosystemów wodnych, zakwity sinic i produkcja cyjanotoksyn (B. Pawlik-Skowrońska, M. Toporowska);
    • wykorzystanie subfosylnych szczątków organizmów do poznania historii jezior oraz oceny ich statusu ekologicznego i zasobności pokarmowej (A. Kaczorowska);
    • biologia inwazyjnych gatunków hydrobiontow i ich wpływ na ekosystemy wodne (J. Rechulicz);
    • wpływ regulacji rzek na biocenozy wodne (J. Rechulicz);
    • rekultywacja ekosystemów wodnych (T. Mieczan, A. Demetraki – Paleolog, W. Płaska, M. Tarkowska – Kukuryk, J. Rechulicz, W. Pęczuła);
    • restytucja zagrożonych gatunków ichtiofauny (J. Rechulicz);
    • zasobność ekosystemów wodnych w pokarm dla ryb (M. Tarkowska-Kukuryk, J. Rechulicz);
    • ekologia torfowisk i drobnych zbiorników wodnych (T. Mieczan, W. Płaska);
    • przyrodnicze podstawy ochrony i kształtowania krajobrazu – ocena różnorodności biologicznej systemów krajobrazowych, struktura ekologiczna krajobrazu, typologiczna analiza zbioru obszarów siedliskowych Natura 2000 w Polsce (B. Ferencz, B. Sowińska-Świerkosz);

  • Wykonywane projekty badawcze

    2020-2022″Ocena oddziaływania in vivo oraz in vitro sinicowych oligopeptydów na organizmy wodne.”Kierownik tematu: dr hab. Adam Bownik

    2018-2020, “Ochrona in-situ i ex-situ zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych” Kierownik tematu: dr Magdalena Pogorzelec.

    2016, “Badania dynamiki rozwoju sinic i produkcji cyjanotoksyn w zbiorniku Zemborzyckim na tle warunków środowiskowych w 2016 r.” Kierownik tematu: prof. dr hab. Barbara Pawlik-Skowrońska.

    2015 – 2016, UE Cyanocost i Netlake (ES1105 and ES1201) – European Multi Lake Survey, kierownik: Prof. dr hab. B. Pawlik-Skowrońska.

    2015, “Badania dynamiki rozwoju sinic i produkcji cyjanotoksyn w zbiorniku Zemborzyckim na tle warunków środowiskowych w 2015 r.” Kierownik tematu: prof. dr hab. Barbara Pawlik-Skowrońska.

    2015, 109/OŚ/15 “Wykonanie bilansu związków biogennych w Zalewie Zemborzyckim” Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

    2014-2016, ZKI/U-75/2014 “Badania ichtiofauny w latach 2014-2015 dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód wraz z udziałem w europejskim ćwiczeniu interkalibracyjnym – rzeki.” Kierownik tematu: dr Jacek Rechulicz.

    2014, 37/OŚ/14 “Badania dynamiki rozwoju sinic i produkcji cyjanotoksyn w zbiorniku Zemborzyckim na tle warunków środowiskowych w 2014 r.” Kierownik tematu: prof. dr hab. Barbara Pawlik-Skowrońska.

    2013-2015, Program priorytetowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Edukacja ekologiczna, VI kategoria – Tematyka: Ochrona wód i gospodarka wodna – ”Funkcjonowanie, zagrożenia i ochrona drobnych zbiorników wodnych”, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, kierownik: Prof. dr hab. T. Mieczan.

    2012 – 2014, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska – Plan ochrony Poleskiego Parku Narodowego. Operat ochrony zasobów i ekosystemów wodnych. Realizacja: Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska w Warszawie. Projekt Finansowany z Funduszy Unii Europejskiej – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Infrastruktura i Środowisko – Narodowa Strategia Spójności, kierownik: Prof. dr hab. T. Mieczan.

    Grant NCN 2012/05/B/NZ8/01263 ” Wpływ mechanizmów kontroli “bottom-up” i “top-down” na dynamikę i różnorodność pierwotniaków w ekosystemach torfowiskowych (eksperymenty mezosystemowe). Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

    Plan ochrony Poleskiego Parku Narodowego. Operat ochrony zasobów i ekosystemów wodnych. Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

    Projekt ZKI/U/23 “Badania ichtiofauny w latach 2010 – 2012 dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód wraz z udziałem w europejskim ćwiczeniu interkalibracyjnym – rzeki”. Kierownik tematu: dr J. Rechulicz.

    Grant MNiSW N N304 209837 “Struktura zespołów pierwotniaków (Protozoa: Testate amoebae, Ciliata) i ich rola w różnych typach ekosystemów torfowiskowych”. Kierownik tematu: dr hab. T. Mieczan.

    Projekt Funkcjonowanie zbiorników retencyjnych w strefie oddziaływania systemu Kanału Wieprz-Krzna (Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie). Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

    Projekt Funkcjonowanie i struktura ekologiczna ekosystemów wodnych Lubelszczyzny. Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

    Projekt Monitoring ekosystemów wodnych i torfowiskowych w Roztoczańskim Parku Narodowym. Kierownik tematu: dr hab. Tomasz Mieczan.

  • Współpraca z zagranicą/projekty zrealizowane

    Grant MNiSW N N304 3391 33 “Interakcje troficzne pomiędzy makrofitami, glonami peryfitonowymi i fauna naroslinna w ekosystemach płytkich jezior”. (2007-2010) Kierownik tematu: dr M. Tarkowska-Kukuryk

    Grant KBN 2 P06S 001 27 “Subfosylne szczątki hydrobiontów w osadach dennych jezior poleskich jako wskaźnik aktualnych oraz historycznych warunków siedliskowych i pokarmowych ichtiofauny”. Kierownik tematu: Prof. R. Kornijów

    Udział w realizacji projektu IBB PAN Metagenomiczna, strukturalna i funkcjonalna charakterystyka mikroorganizmów środowisk lodowcowych (King George, Szetlandy Południowe, Antarktyka, 2012, dr hab. Tomasz Mieczan)

    Udział w realizacji projektu dotyczącego opracowania kierunków rozwoju rybactwa śródlądowego na zbiornikach zaporowych zlokalizowanych na Tygrysie i Eufracie (Irak, 1982, R. Kornijów);

    Rekultywacja jeziora Zwemlust (Holandia, Centre for Limnology, 1988, R. Kornijów);

    Badania nad interakcjami pomiędzy planktonem, rybami, bentosem i makrofitami (Anglia, University of Liverpool, 1993, R. Kornijów);

    Udział w pracach MAB UNESCO nad programem ochrony ekosystemów hydrogenicznych Polesia. (od 2002, S. Radwan, R. Kornijów, M. Suchora);

    Badania nad wpływem ryb na funkcjonowanie jezior (Finlandia, University of Helsinki, 1990, 1991, 1994, 2001, R. Kornijów);

    Projekt: “Biodiversity and humus in forest soil and lake sediment (FIBRE)”, Finnish Academy of Sciences, University of Helsinki, 1997, 1998, 1999, R. Kornijów);

    Projekt: “Bodenseelittoral SFB 454”, Niemcy, University of Konstanz, 2000, 2002, R. Kornijów);

    Badania fauny naroślinnej jezior hiszpańskich (Universydad de Valencia, 2001, R. Kornijów);

    Udział w pracach UNEP (ONZ) przy Biurze Bioróżnorodności w Montrealu (Kanada, 2002, R. Kornijów);

    Projekt ECOFRAME (V Program Ramowy UE) “Ecological quality and functioning of shallow lake ecosystems with respect to the needs of the European Water Framework Directive, EVK1-CT-1999-00039” (2000-2002), R. Kornijów).

Początki funkcjonowania Hydrobiologicznej Stacji Dydaktyczno-Badawczej im. Alfreda Lityńskiego sięgają 1970 roku.  Zakupiony w tym czasie niewielki garaż (tzw. “blaszak”), usytuowany nad Jeziorem Piaseczno (Pojezierze łęczyńsko-Włodawskie, wieś Rozpłucie), na prywatnym, przyległym do Ośrodka Wypoczynkowego Akademii Rolniczej w Lublinie terenie, służył jako pracownia naukowo-badawcza i hangar na łodzie.

W latach następnych (po 1970 roku), już na terenie należącym do Akademii Rolniczej zakupiono i wybudowano drewniany domek (2- osobowy pokój + kuchnia), wymurowano pawilon przeznaczony na pracownię chemiczną i biologiczną oraz obszerny hangar na sprzęt pływający i badawczy. W latach 80-tych laboratoria te zostały wyposażone w niezbędną aparaturę optyczną i pomiarowo-kontrolną oraz w sprzęt laboratoryjny.

W 2018 roku w ramach projektu ”Ochrona czynna szczególnie zagrożonych gatunków roślin reliktowych z rodziny Saliceae w siedliskach torfowiskowych” powstała stacja aklimatyzacji roślin.

W Stacji prowadzone są terenowe badania naukowe, praktyki dyplomowe oraz zajęcia dydaktyczne z zakresu biologii i ekologii wód i torfowisk, ichtiobiologii i rybactwa, geologii, geomorfologii i ochrony gleb, głównie dla studentów kierunków Biologia oraz Ochrona Środowiska (w tym funkcjonującej na kierunku specjalizacji Zarządzanie Zasobami Wód i Torfowisk).

Stacja dysponuje możliwością przenocowania kilku osób. Latem można korzystać ze zbiorowego żywienia. Aktualna nazwa Hydrobiologiczna Stacja Dydaktyczno-Badawcza im. Alfreda Lityńskiego została nadana na podstawie Zarządzenia Rektora Akademii Rolniczej w Lublinie z dnia 27 lipca 2000 r.

Ćwiczenia terenowe w Roztoczańskim Parku Narodowym
Zobacz
Stacja aklimatyzacji roślin
Zobacz
Badania Antarktyki
Zobacz
Poleski Park Narodowy
Zobacz
Roztoczański Park Narodowy
Zobacz
Historia
Zobacz